Hoe Bavo Haarlem én zijn eigen beeld redde

We vierden in 2022 dat Haarlem 777 jaar oud werd! Haarlem kreeg stadsrechten in 1245. De huidige Grote of St. Bavokerk was toen nog maar een klein turfstenen kerkje. Maar naar wie is de kerk vernoemd? Wie was Sint Bavo eigenlijk?

Bavo werd geboren rond 600 in Haspengouw, wat nu in België ligt. Hij heette toen nog Adlowin of Allowin.

Tiran voor zijn onderdanen

Hoewel Bavo uiteindelijk een heilige werd, was hij dat toen hij jong was allerminst! Bavo hield van wilde feesten en gedroeg zich als edelman als een tiran voor zijn onderdanen. In een middeleeuws boek werd hij zelfs zo omschreven: “Hij volhardde in de zonde en brandde van wellust.” Dit was ook de reden waarom hij uiteindelijk een heilige werd, hij deed zijn hele leven boete voor zijn donkere jonge levensjaren.

Hele kleine cel

Na zijn huwelijk besloot hij eervol te gaan leven en hielp hij de armen. Na de dood van zijn vrouw van wie hij heel veel hield, gaf hij zelfs al zijn bezittingen weg. Hij sloot zich aan bij missionaris Amandus en trad in de benedictijner abdij van Gent in, die door Amandus was gesticht. Na een paar missiereizen met Amandus vond hij dat hij nog steeds niet genoeg boete had gedaan voor zijn eerdere leven. Hij vroeg aan de andere monniken een cel die zo klein was, dat hij er alleen maar in kon staan. Volgens de overlevering troostte hij veel mensen die in nood waren. Hij sprak hen moed toe en genas hen van hun kwalen. Het verhaal gaat dat hij zelfs een dode weer tot leven bracht. Maar uiteindelijk stierf hij op 1 oktober op 653 of iets daarvoor aan een ziekte.

Wonderen aan het graf

Omdat er wonderen aan zijn graf gebeurden, geloofden veel Gentenaren dat hij een heilige was. In 1010 werd Bavo’s gebeente teruggevonden en op een altaar geplaatst in een kistje. De verering van Bavo werd sterker en hij werd de patroon- of beschermheilige van Gent. Dat wil zeggen dat de Gentenaren geloofden dat zij onder de speciale bescherming stonden van Bavo en zij vroegen hem in hun gebeden om voorspraak.

Reliek mee naar Haarlem

In de 10de eeuw trouwde de graaf van Holland met een Vlaamse gravendochter en zij bracht een reliek van Bavo mee naar Haarlem. Een reliek is meestal een stukje van het lichaam van een heilige, maar het kan ook kleding of een gebruiksvoorwerp zijn dat van de heilige was geweest. Mensen geloofden dat deze relieken wonderkracht konden hebben. Zo werd Bavo ook bekend in Haarlem, dat trouwens in de 13de eeuw ook sterke handelsbanden met Gent ontwikkelde.

Woeste Kennemers

Daarmee was Sint Bavo nog geen beschermheilige van de stad! Dat veranderde nadat hij volgens de overlevering Haarlem een keer heeft gered. Toen in 1274 een leger van woeste Kennemers de stad aanviel, verscheen hij in vol wapenornaat op de wolken. Als een heuse ridder gekleed! Met een zwaard in de ene hand en een valk in de andere. De vijand schrok hier zo van, dat ze niet wisten hoe snel ze moesten vluchten.

Arm van Bavo

De Haarlemmers waren Sint Bavo zo dankbaar dat ze hem tot patroonheilige maakten van de kerk die op de Grote Markt staat. Sindsdien was de kerk niet langer gewijd aan Maria Hemelvaart, maar heet hij de St. Bavokerk. In 1472 kregen de Haarlemmers nog een bijzonder cadeau uit Gent: de abt van Gent schonk de kerk toen een arm van Bavo! Elk jaar werd op 1 oktober, de naamdag van Bavo, de reliek tentoongesteld in de kerk en werd het beeld van Bavo rond de kerk gedragen.

Beeldenstorm

De heilige redde 300 jaar later zijn eigen beeld dat buiten hoog aan de kerk zat. Tenminste, zo gaat de legende. In 1566 bestormden de protestantse beeldenstormers de kerk om alle katholieke beelden te vernietigen. Maar wat gebeurde er?

Toen 3 beeldenstormers een touw om het beeld gooiden om het kapot te laten vallen op de grond, sneed het zwaard van Bavo de touwen door. De 3 vielen daarop van hun ladder te pletter op de stenen van de Oude Groenmarkt.

 

De leden van het Parochiaal Kerkbestuur dragen in 1928 de nieuwe relikwie van de heilige Bavo, die door de bisschoppen van Gent is overgebracht, de Kathedraal binnen. Foto uit Noord-Hollands Archief

Reliek naar Keulen

De arm van Bavo raakte Haarlem kort daarop kwijt: in 1578 werd de reliek meegenomen naar Keulen waar de arm nog steeds is.

De kerk op de Grote Markt werd uiteindelijk protestants. Daarom bouwden de katholieken een nieuwe Sint Bavo aan de Leidsevaart, die we ook kennen onder de naam Koepelkerk. Ook in deze kerk vind je een beeld van Sint Bavo.

Het bijzondere beeld van Bavo zou tot 1982 aan de kerk vast blijven. Tijdens de restauratie dat jaar is het vervangen door een nieuwere. Het oude beeld kun je nu bezichtigen in de kerk zelf.

bron van dit artikel: Haarlem.nl

Translate »